Suikerbieten als circulaire grondstof

De laatste jaren is de suikerbiet steeds belangrijker geworden voor de economie. Het gewas werd eeuwen geleden alleen nog gebruikt voor het winnen van suiker, maar inmiddels hebben alle onderdelen van de plant een economisch doel. “Ik ben ervan overtuigd dat de suikerbiet – en andere planten – als circulaire grondstof een grote bijdrage kunnen leveren aan de overstap naar een circulaire economie,” stelt Frank van Noord, Directeur Innovation bij agrifood coöperatie Cosun. “Suikerbieten zijn niet alleen belangrijk voor voeding, maar ook op het gebied van chemie en materialen kan het een verschil maken.” Hij werkt al jaren met suikerbieten en is sinds 2017 directeur van het Cosun innovation center.

Om te beginnen; wat doen jullie bij Cosun?

Van Noord: “Cosun is van oudsher een coöperatie van akkerbouwers. We willen de potentie van planten zo goed mogelijk benutten, zeker als je kijkt naar de duurzame ontwikkelingen van dit moment. Als de suikerbiet groeit, dan neemt het 40.000 kilogram CO2 op. Het oogsten, verwerken en transporteren van de suikerbieten stoot weer CO2 uit, maar onder aan de streep vang je op deze manier 37.500 kilogram CO2 per hectare bieten op. Naast de productie van suiker is de suikerbiet dus ook op andere gebieden van grote waarde.”

“Er zijn drie nieuwe richtingen waar wij als bedrijf stappen willen maken. Ten eerste willen we een bijdrage leveren aan de transitie naar plantaardige eiwitten. Daarnaast willen we bijdragen aan de gezondheid van mensen door voedingsvezels te ontwikkelen uit cichoreiwortels en andere planten. Tot slot willen we werken aan de overstap van fossiele grondstoffen naar duurzame materialen, ter vervanging van bijvoorbeeld bepaalde chemicaliën en plastics.”

Leg eens uit: hoe kun je plastics van suiker maken?

“In plastic wordt op dit moment fossiele olie gebruikt. Eigenlijk is olie gemaakt van hele oude planten en dieren die op de grond zijn gevallen. Met het verstrijken van de tijd zijn deze steeds dieper in de aarde terechtgekomen. Door de druk van de grond ontstaat er olie. Als je er chemisch naar kijkt, zou je dingen die je van olie maakt, dus ook van gewassen kunnen maken die nog niet zo oud zijn. Voor het chemische proces heb je ook CO2 nodig, dat kan afgevangen worden uit de lucht. Zo begint een circulair systeem, er komt geen nieuwe CO2 meer in de lucht, maar de bestaande CO2 wordt weer opnieuw gebruikt.”

“Er zijn al verschillende projecten bezig op dit gebied. Studenten van de Technische Universiteit Eindhoven maakten een paar jaar geleden een volledig gerecyclede auto. Hiervoor hebben zij suiker omgezet naar polymelkzuur, dat is een plastic gemaakt van suiker.”

Heb je nog een ander voorbeeld van een materiaal dat je met suiker kunt maken?

“Uit de suikerbieten produceren we bepaalde nanovezels. Deze ultrakleine vezels hebben een bijzondere eigenschap. Als je ze in een kopje water doet en je roert door het water, dan heb je een dunne, vloeibare substantie. Wanneer je stopt moet roeren, dan wordt het dik. Deze eigenschap is bijvoorbeeld handig in verf. Als je nog aan het schilderen bent, moet de verf dun zijn om het goed uit te laten vloeien. Maar als je stopt met schilderen dan moet de verf dik worden, want je wil geen druppels op je werk. Nu worden hiervoor chemicaliën op basis van olie gebruikt, maar het kan in de toekomst misschien ook met nanovezels uit suikerbieten.”

Gaan suikerbieten de klimaatproblemen oplossen?

“Ik geloof dat suiker kan bijdragen aan het oplossen van klimaatproblemen. Zeker op het gebied van hernieuwbare materialen en chemicaliën is suiker heel belangrijk. Maar naast suiker zijn er ook andere oplossingen nodig. Het is nu belangrijk dat we er vaart achter zetten. Niet blijven kletsen en plannen maken, maar echt de schouders eronder zetten en gaan.”

Wat doet Cosun zelf op dit gebied?

“In 2011 zijn we begonnen met het winnen van energie uit biomateriaal dat overbleef bij het telen van bieten. Door middel van vergisting zijn we biogas gaan maken. Een groot deel van onze voertuigen die suiker naar klanten brengt, rijdt nu op ons eigen biogas. Met ons biogas kunnen we niet alle voertuigen in de wereld laten rijden, maar met onze eigen voertuigen zetten we wel al een stap in de goede richting.”

“Dit jaar hebben we nieuwe business unit opgericht, Cosun Protein. In de bietenbladeren, die normaal worden afgemaaid en ondergeploegd, zitten hele mooie eiwitten. En we halen ook functionele eiwitten uit favabonen. Deze kunnen we gebruiken om kippenei-eiwit in verschillende toepassingen te vervangen. Dat is weer een hele nieuwe tak van sport die ook een belangrijke bijdrage kan leveren als het om duurzaamheid gaat.”

Wat is jouw toekomstvisie?

“De suikerbiet kan naast voeding ook bijdragen aan duurzame energie en hernieuwbare materialen. Daar zetten wij als bedrijf de komende jaren vol op in. Daarnaast zijn er ook andere innovaties nodig. Veel mensen zoeken nog steeds naar het gouden ei, de oplossing die alle problemen gaat verhelpen. Maar die is er niet. Ik denk dat we in een zwermtheorie moeten denken. We hebben een zwerm aan oplossingen nodig om de milieu- en klimaatproblemen op te lossen.”

“Als er een stukje van een biet afbreekt dan kunnen wij niks meer met die biet. Als we biogas maken van de beschadigde bieten, dan heeft het toch nog waarde. Met deze technologie lossen we het wereldwijde probleem niet op, maar we dragen wel bij aan een oplossing. Ik denk dat meer bedrijven op deze manier moeten kijken naar hun eigen producten en processen.”

Cosun is betrokken bij het programma Groene Chemie, Nieuwe Economie. Hierin werken verschillende partijen samen om de duurzame transitie te versnellen. Cosun is ook betrokken bij een aanvraag bij het Nationale Groeifonds omtrent BioBased Chemicals.

Dit artikel is eerder verschenen bij Innovations Origins, van auteur Linda Bak.