Oproep aan den Haag voor verbetering innovatie- en ondernemersklimaat voor duurzame chemie in Nederland

Nederland heeft een unieke kans om een groene chemie te realiseren: een chemische sector die op grote schaal gebruik maakt van duurzame energie én duurzame, gerecyclede en biobased grondstoffen. Er zijn verscheidene ‘groene’ technologieën, producten en diensten ontwikkeld die kunnen bijdragen aan deze transitie, maar die er niet in slagen om de benodigde schaalgrootte in de toepassing te bereiken. Als we deze maatschappelijk gedreven initiatieven in staat stellen om schaalgrootte te creëren draagt dit bij aan het behalen van de klimaatdoelen van 2050 en aan nieuwe werkgelegenheid.

Graag vragen wij daarom uw aandacht voor het volgende perspectief.

In de basischemie gaan de energie- en grondstoffentransitie hand in hand. Dit betekent dat de chemie niet alleen de opgave heeft om te zorgen voor een verminderde CO2-uitstoot uit de schoorstenen in 2030, maar tegelijkertijd voor een verduurzaming van het maakproces van chemische (half)producten in 2050. Om dit laatste te bereiken moeten fossiele grondstoffen vervangen worden door hernieuwbare grondstoffen, verkregen vanuit bijvoorbeeld gerecycled afval of biomassa.

Innovatieve Nederlandse toeleveranciers van deze hernieuwbare grondstoffen kunnen met hun veelal disruptieve technologieën en nieuwe businessmodellen bijdragen aan het oplossen van deze enorme maatschappelijke opgave. Het vervangen van olie en gas als grondstof door gerecyclede en biobased grondstoffen is echter geen sinecure, onder andere door enorme schaalverschillen in vraag en aanbod. Bestaande bedrijven in de basischemie verwerken zeer grote volumes fossiele olie (10 tot 15 miljoen ton per jaar in Nederland) tot kunststoffen. Nieuwe toeleveranciers van duurzame grondstoffen, zoals de landbouw-, bosbouw- of afval sector, kunnen met de huidige stand van proeffabrieken maar een fractie leveren van de volumes die nodig zijn; veelal slechts enkele kilotonnen.

Het platform Groene Chemie, Nieuwe Economie (GCNE) heeft in kaart gebracht wat nodig is om versnelde opschaling van innovaties voor de grondstoffentransitie te realiseren. Dit heeft geresulteerd in een Actieagenda , waarbinnen drie onderling afhankelijke barrières voor opschaling worden geïdentificeerd die opgepakt dienen te worden:

1. De vereiste cross-sectorale waardeketens, bijvoorbeeld afval of landbouw naar chemie, komen moeilijk van de grond.

2. De juiste financieringsvormen om benodigd hoog-risicokapitaal aan te trekken ontbreken.

3. Het huidige beleidskader bedient de grondstoffentransitie nog onvoldoende.

Op nationaal niveau ontbreekt integraal beleid om de juiste condities voor opschaling te creëren en het huidige markt-, systeem- en transitiefalen te doorbreken. Vanuit cruciale aanleversectoren voor groene grondstoffen wordt te weinig pull gevoeld. Vanuit de industrie wordt te weinig push of stimulans ervaren om over te stappen op hernieuwbare grondstoffen; de prijsstelling geeft geen prikkel hiertoe. Hiermee loopt Nederland niet alleen het risico om de klimaatdoelen van 2050 niet te halen, we missen tevens de kans om sterke Nederlandse sectoren met elkaar te verbinden en daarmee een nieuwe industrie en bijbehorende werkgelegenheid in Nederland te realiseren.

Om bovenstaande redenen verzoeken wij u de opschalings- en demonstratiestap van nieuwe productie- en verwerkingsprocessen voor (groene) grondstoffen in uw beleid op te nemen. Daarbij is het van belang om de juiste financieringsvormen beschikbaar te maken (bijv. middels de oprichting van een gespecialiseerd hoog-TRL fonds), het vormen van cross-sectorale waardeketens te stimuleren (bijv. door ondernemerschap in proeftuinen te ondersteunen) en het beleidskader daarop aan te sluiten (zoals het hanteren van andere meetindicatoren dan uitgestoten broeikasgassen als uitgangspunt nemen). Een uitgebreide omschrijving van onze aanbevelingen staat beschreven in de Actieagenda van Groene Chemie, Nieuwe Economie.